Ướp ủ men rừng…
Có mặt tại trị trấn Lạc Dương vào những ngày cuối năm, trong cái hanh khô mà se lạnh đặc trưng của tiết trời mùa Đông nơi đây, chúng tôi được anh Kra Jãn Meng Nôl - cán bộ văn hóa địa phương đưa đi thăm quan mô hình làm rượu cần của một số hộ dân người K’ho còn giữ nghề thuyền thống của dân tộc mình.
Ghé thăm ngôi nhà bà Me Bla Phúi (60 tuổi), người đã gắn bó với nghề làm rượu cần truyền thống mấy chục năm khi bà đang cặm cụi đan cho xong tấm chiếu lát - đây cũng là một nghề truyền thống của người K’ho.
Khi được phóng viên ngỏ lời muốn tìm hiểu về quy trình làm rượu cần, bà vui vẻ đồng ý.
Tạm gác lại công việc đang làm dở, bà đưa chúng tôi đến góc nhà nơi để một số chóe rượu cần được bà ủ trước đó. Vừa vén tấm vải che phủ các chóe rượu, bà vừa cho biết: “Tôi biết làm rượu cần từ khi là một thiếu nữ, khoảng 14, 15 tuổi gì đó, tính đến nay cũng hơn 40 năm rồi”.
Theo bà, để làm ra được một bình rượu cần thì không thể thiếu một số nguyên liệu gồm men, gạo lức hoặc bắp (ngô), vỏ trấu.
Đầu tiên phải chuẩn bị một cái chóe để ủ rượu, chóe trước khi ủ phải được rửa thật sạch bằng nước hoặc rượu rồi đem phơi cho khô.
Phần gạo hoặc bắp sẽ được đem đi vo thật sạch rồi nấu chín. Khi nấu cần lưu ý không được để cơm quá khô hoặc quá ướt, nếu không khi đem ủ sẽ dễ bị hư. Tiếp đến phần cơm vừa nấu xong sẽ bóp cho nát đi rồi đem trộn đều với men rượu theo một tỉ lệ nhất định.
Khi trộn cũng cần cho thêm một ít trấu vào trộn cùng để khi cho vào chóe ủ sẽ không xảy ra tình trạng vón cục, làm cho quá trình lên men bị cản trở.
Ngoài ra, còn phải bỏ thêm 2 lớp trấu ở phía dưới đáy và trên cùng của chóe để cách nhiệt nhằm giữ cho phần nguyên liệu ở nhiệt độ ổn định nhất.
Sau khi tất cả các nguyên liệu được đưa hết vào chóe thì cần bịt kín lại không cho không khí lọt vào, nếu miệng bị hở thì rượu sẽ hư và phải bỏ đi.
Các chóe rượu vừa được làm sẽ được để ở một góc nhà nơi ánh nắng không chiếu vào được. Ngoài ra, còn phải phủ thêm một lớp vài để giảm giữ cho nhiệt độ xung quanh được ổn định và giảm bớt ánh sáng.
Sau khoảng một tháng kể từ ngày ủ thì có thể khui chóe dùng được. Riêng đối với các chóe rượu được làm từ hạt bắp thì thời gian ủ sẽ lâu hơn, có khi kéo dài từ 2 - 3 tháng, nhưng ưu điểm là rượu ủ bằng bắp sẽ ngon hơn so với được ủ bằng gạo.
“Tuy nhiên, đó chỉ là những nguyên liệu và cách là cơ bản mà người K’ho nào cũng biết làm, còn muốn làm được một bình rượu cần thật ngon thì không phải ai cũng biết làm vì mỗi gia đình, dòng họ đều có các bí quyết riêng và chỉ được truyền lại các thế hệ trong gia đình, dòng họ của mình, tuyệt đối không cho người ngoài biết”, bà Me Bla Phúi chia sẻ.
Bên cạnh đó, bà cũng cho biết, vì người K’ho theo chế độ mẫu hệ nên thông thường những bí quyết của nghề chỉ được truyền lại cho những người phụ nữ trong gia đình, dòng họ chứ không truyền lại cho đàn ông.
Say lòng thực khách
Là một nghề lâu đời, gắn liền với đời sống văn hóa, tín ngưỡng và phong tục tập quán của người K’ho, rượu cần là một phần không thể thiếu trong các nghi lễ tôn giáo, các dịp lễ hội, cưới hỏi và các buổi sum họp gia đình.
Bên cạnh vai trò và ý nghĩa hết sức quan trọng trong đời sống cũng như văn hóa của người K’ho, thì ngày nay, rượu cần cũng trở thành một sản phẩm du lịch độc đáo tại địa phương.
Theo anh Kra Jãn Meng Nôl, hiện trên địa bàn thị trấn Lạc Dương có khoảng 200 hộ làm rượu cần, trong đó có nhiều hộ có hoạt động sản xuất thường xuyên.
“Bên cạnh việc đáp ứng nhu cầu sự dụng trong gia đình, các lễ hội mang tính cộng đồng của buôn làng, nhiều gia đình hiện nay còn sản xuất rượu cần để cung ứng cho các khu, điểm du lịch, các đội nhóm hoạt động cồng chiêng, các hoạt động đón khách trải nghiệm văn hóa bản địa, các không gian bán đồ lưu niệm, đặc sản của người K’ho”, anh Kra Jãn Meng Nôl cho biết thêm.
Nhiều khu, điểm du lịch nổi tiếng trên địa bàn như KDL Lang Biang, Làng cù lần, Ma rừng lữ quán… đã nhận tiêu thụ một lượng lớn sản phẩm rượu cần cho người dân. Đồng thời, còn có các tour du lịch tham quan trải nghiệm quy trình sản xuất rượu cần. Thông qua đó cũng góp phần đưa các sản phẩm truyền thống này đến gần hơn với người tiêu thụ.
Anh Dagout Liêm, chủ nhân của Không gian trải nghiệm văn hóa cồng chiêng mang tên “Hội quán Bàng Yô” tại thị trấn Lạc Dương cho biết, trong bất kỳ tour cồng chiêng nào phục vụ du khách cũng bắt buộc phải có rượu cần, bởi vì nó là một phần không thể thiếu trong việc tái hiện lại các hoạt động mang tính cộng đồng của buôn làng.
Ngoài ra, còn để khách có thể vừa thưởng thức các giai điệu cồng chiêng vừa uống rượu giao lưu với buôn làng.
“Có những khách chưa quen chỉ muốn thưởng thức trải nghiệm, nhưng cũng có những vị khách quen rồi liền đặt mua thêm vài chóe để đem về uống. Thậm chí, một thời gian sau, nhiều du khách còn quay lại tìm đến tận buôn làng để mua rượu”, anh Liêm cho biết thêm.
Ông Nguyễn Vũ Hoàng, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Lạc Dương, việc đưa rượu cần vào phục vụ du lịch ở Lạc Dương không chỉ giúp bảo tồn và gia tăng giá trị văn hóa truyền thống cho địa phương mà còn tạo cơ hội để người dân địa phương tham gia vào các hoạt động du lịch, từ đó nâng cao thu nhập, phát triển kinh tế bền vững”.
Nguồn: baovanhoa.vn
No comments:
Post a Comment